Op deze vragen geeft REHVA een antwoord in een (Engelstalige) richtlijn, samengesteld door een internationaal team van deskundigen. REHVA is een Europese koepelorganisatie voor verenigingen van leveranciers van verwarming, ventilatie en airconditioning. Ook drie Nederlandse experts werkten mee aan de richtlijn: Atze Boerstra, vice-voorzitter van REHVA en directeur van bba binnenmilieu; Jaap Hogeling, directeur van ISSO international project REHVA en ‘gezondheidsingenieur’ Francesco Franchimon, gepromoveerd aan de TU Eindhoven op het gebied van Public Health Engineering.

Overdracht coronavirus via de lucht

De auteurs van de richtlijn baseren hun advies op wetenschappelijke literatuur over het coronavirus (ook wel COVID-19 of SARS-CoV-2) en daarnaast op de ervaringen zoals die eerder zijn opgedaan met SARS-CoV-1. Van COVID-19 weten we dat het virus in ieder geval wordt overgedragen via grote druppels uit hoesten en niezen binnen een afstand van 2 meter. Dat het virus ook via de lucht kan worden overgedragen, is volgens de experts weliswaar niet aangetoond, maar ook niet uitgesloten.

Verspreiding  virus via luchtverversingssystemen

Van het verwante virus SARS-CoV-1 is bekend dat het zich mogelijk ook verspreidt via luchtverversingssystemen. Bovendien, zo stellen de experts, is SARS-CoV-2 aangetroffen in monsters uit uitblaas-openingen van ruimtes waarin besmette personen verbleven.

Overdracht corona voorkomen in gebouwen: maatregelen

“We moeten alle middelen inzetten om deze pandemie te bestrijden en het zekere voor het onzekere nemen”, vinden de experts. Ze stellen daarom een aantal maatregelen voor om in gebouwen en kantoren het risico op overdracht van het virus via de lucht te beperken. Daarbij gaat het om de volgende praktische aanbevelingen voor het gebruik en beheer van ventilatie- en klimaatsystemen.

Aanbevelingen gebruik en beheer van ventilatie- en klimaatsystemen:

1 Ventileer meer dan anders

Het algemene advies luidt: zorg voor zoveel mogelijk toevoer van buitenlucht. Dat zal helpen om besmette lucht te verdunnen en ziektekiemen uit het gebouw te laten verdwijnen. Het gaat daarbij om een zo groot mogelijk volume aan verse lucht per persoon. Zijn er weinig medewerkers aanwezig, verspreid ze dan toch zoveel mogelijk over het hele gebouw.

Adviezen voor mechanische ventilatie

Voor gebouwen met mechanische ventilatiesystemen is het advies: zet het systeem eerder aan en zet het later uit dan anders. Beter nog is om het ventilatiesysteem 24 uur per dag draaiende te houden. Zodra er geen mensen meer in het gebouw zijn, kan dat eventueel in een lagere stand. In toiletgebouwen moet het ventilatiesysteem in ieder geval dag en nacht aanstaan.

Adviezen voor natuurlijke ventilatie

Voor gebouwen zonder mechanische ventilatie zit er niets anders op dan vaker de ramen open te zetten. Zet bijvoorbeeld alle ramen een kwartier open zodra gebruikers een ruimte binnenkomen. Daarbij gaat de gezondheid van de medewerkers in dit geval boven het gebrek aan thermisch comfort.

Ventilatie in toiletruimtes

Let wel op bij het openzetten van ramen in toiletruimtes: de verontreinigde lucht van een toiletruimte kan de andere ruimtes binnendringen. Het is in dat geval beter de ramen in de toiletruimte dicht te houden. Als dit geen optie is, omdat de toiletruimtes geen goed ventilatiesysteem hebben, hou dan ook de ramen in de andere ruimtes open.

2 Extra luchtbevochtiging heeft geen effect

Sommige virussen kunnen worden ingetoomd met hoge temperaturen en een hogere luchtvochtigheid. Bij COVID-19 geldt dat jammer genoeg pas bij een temperatuur boven 30 graden Celsius en een luchtvochtigheid van 80 procent. Deze waarden zijn om andere redenen – bijvoorbeeld thermisch comfort – niet echt aan te bevelen in gebouwen, stelt REHVA. De normale instellingen van het klimaatsysteem voor deze periode van het jaar kunnen daarom het beste gehandhaafd worden.

3 Maak veilig gebruik van warmteterugwinning

Bij systemen voor warmteterugwinning met een warmtewiel kunnen virussen van de uitgaande luchtstroom worden overgedragen op de inkomende luchtstroom via lekken. Bij een virusuitbraak is het daarom soms raadzaam om warmtewielen uit te schakelen. Zijn er vermoedelijk lekken, dan kan een aanpassing van de luchtdruk of het gebruik van een bypass een oplossing zijn. Dat voorkomt dat een hogere druk aan de afvoerkant luchtlekken veroorzaakt aan de aanvoerkant.

Dit gevaar bestaat niet als het HAVC-systeem is uitgerust met een twincoil-unit of een andere oplossing die een strikte scheiding tussen inkomende en uitgaande lucht garandeert.

4 Schakel centrale luchtrecirculatie uit

Sommige gecentraliseerde luchtbehandelingskasten zijn uitgerust met recirculatie. Door luchtrecirculatie kunnen virusdeeltjes in luchtafvoerkanalen ook weer in een gebouw terechtkomen. REHVA adviseert om centrale luchtrecirculatie te vermijden tijdens SARSCoV-2 episodes. Sluit de recirculatie-dempers af, via het gebouwbeheersysteem of handmatig. Doe dit ook als dit problemen geeft voor de koel- of verwarmingscapaciteit.

Soms zijn luchtbehandelingskasten en recirculatie-secties uitgerust met afvoerluchtfilters. Maar dit is geen reden om recirculatie-dempers open te houden. Deze filters kunnen de virusdeeltjes normaal gesproken niet effectief uitfilteren.

5 Vermijd ook decentrale luchtrecirculatie

Ook decentrale afgiftesystemen zoals ventilatorconvectoren maken gebruik van lokale luchtrecirculatie. Schakel ook deze systemen uit om het verspreiden van virusdeeltjes op kamerniveau te voorkomen, zo adviseert REHVA. Doe dit vooral wanneer kamers normaal gesproken door meer dan één bewoner worden gebruikt. Ventilatorconvectoren hebben grove filters die de deeltjes met virussen praktisch niet uitfilteren. Als het niet mogelijk is om deze apparaten uit te schakelen, neem ze dan op in de reinigingscampagnes. Zoals elk ander oppervlak in de ruimte kunnen ze virusdeeltjes verzamelen.

6 Reinigen ventilatiekanalen helpt niet

Als bovenstaande richtlijnen over warmteterugwinning en recirculatie worden gevolgd, is het ventilatiesysteem geen besmettingsbron, zegt REHVA. Kanaalreiniging helpt dan dus niet om SARS-CoV-2-overdracht via ventilatiesystemen te voorkomen.

Virussen die vastzitten aan kleine deeltjes, zullen zich niet gemakkelijk afzetten in ventilatiekanalen. Ze zullen normaal gesproken door de luchtstroom worden afgevoerd. Daarom zijn er geen wijzigingen nodig in de normale procedures voor de reiniging en het onderhoud van de ventilatiekanalen.

7 Vervang buitenluchtfilters niet eerder dan normaal

Moderne ventilatiesystemen en luchtbehandelingskasten zijn uitgerust met fijne buitenluchtfilters direct na de buitenluchtinlaat. Beschermen deze luchtfilters het gebouw ook tegen virusbesmetting van buiten, bijvoorbeeld als de luchtuitlaten zich dicht bij de luchtinlaat bevinden?

Tot op zekere hoogte wel, zeggen de experts. Coronavirusdeeltjes zijn kleiner dan het afvanggebied van de F8-filters. Maar veel van zulke kleine deeltjes zullen zich op de vezels van het filter nestelen en voegen zich in het afvanggebied van de filters ook samen met grotere deeltjes.

Fijne buitenluchtfilters bieden dus een redelijke bescherming tegen een lage concentratie van met virus besmette buitenlucht. Af en toe zullen deze filters zelf ook virussen verspreiden in de buitenlucht.

Volg voor filtervervanging verder de normale onderhoudsprocedures, adviseert REHVA. De deskundigen raden aan de bestaande buitenluchtfilters niet te vervangen door andere soorten filters en ze ook niet eerder dan normaal te vervangen. Verstopte filters moeten natuurlijk wel vervangen worden. Ze zijn geen besmettingsbron, maar ze verminderen de toevoerluchtstroom. Dat heeft een negatief effect op de verontreinigingen binnenshuis zelf.

8 Luchtreinigers kunnen helpen

Ruimteluchtreinigers kunnen in specifieke situaties nuttig zijn, zegt REHVA, op voorwaarde dat ze tenminste een HEPA-filter hebben. Dan hebben ze hetzelfde effect als ventilatie. Dat geldt niet voor de meeste aantrekkelijk geprijsde kamerluchtreinigers. Bovendien werken luchtreinigers maar voor een kleine oppervlakte, meestal minder dan 10 m².

Ook speciale UV-reinigingsapparatuur kan bacteriën en virussen doden, maar dit is normaal gesproken alleen een geschikte oplossing voor de apparatuur in de gezondheidszorg, aldus de experts.

9 Spoel toilet door met gesloten deksel

Als laatste aanbeveling geven de experts een advies dat niet zozeer met de ventilatie of klimaatinstallatie te maken heeft. Bij het doorspoelen van toiletten kunnen namelijk ook druppels en druppelresten vrijkomen uit pluimen in de lucht. Daarom is het dringende advies: spoel de toiletten door met gesloten deksels.

10 Commentaar geven

Het integrale document met aanbevelingen van REHVA wordt zo nodig geactualiseerd. Ook roept de organisatie deskundigen op om commentaar te geven. Opmerkingen of suggesties voor verbeteringen kunnen worden doorgegeven via info@rehva.eu, met als onderwerp ‘COVID-19 interim document’.